Reşat Nuri Güntekin Çalıkuşu, Yeşil Gece ve Anadolu Notları gibi eserlere imza atan, Cumhuriyet Dönemi edebiyatının önemli roman, öykü ve oyun yazarıdır. Yapmış olduğu müfettişlik görevi dolayısı ile Anadolu'yu gezmiş ve Anadolu insanını yakından tanıma fırsatı yakalamıştır. Eserlerinde de yakından tanıdığı Anadolu'daki yaşamı ve toplumsal sorunları ele almış, eserlerinde insan ve çevre ilişkisini incelemiştir.

Milli Mücadele yıllarında gelişen "Memleket Edebiyatı" akımının en önemli temsilcilerinden birisidir. Sıcak ve sade bir üslüpla, büyük çoğunluğu anadolu insanının çeşitli meselelerini, kısaca yerli ve milli hayatımızı anlatan eserler vermiştir. Telif ve tercüme olarak eserlerinin sayısı yüze yakındır. Bunların içinde edebi tercümeler, edebiyat tarihleri, tiyatro tenkitleri ve adapteleri vardır.

Reşat Nuri Güntekin'in Hayatı

Reşat Nuri Güntekin, 1889 yılında İstanbul Üsküdar'da dünyaya gelmiştir. Babası, Nuri Bey askeri doktordur. Annesi Lütfiye Hanım ise Kars valis Yaver Paşa'nın kızıdır. Reşide isminde bir kız kardeşi olmuştur ama genç yaşta vefat ettiği için tek çocuk olarak büyümüştür.

Babasının mesleği sebebiyle bir çok il gezmiş ve öğrenim hayatını farklı yerlerde tamamlamıştır. İlköğrenimine Çanakkale'de başlamıştır. Çocukluk yıllarında Fatma Aliye Hanım'ın Udi isimli romanını okumuş ve bu kitaptan etkilenmiştir. Ayrıca babasının da zengin bir kütüphanesi olması onda kitaplara karşı bir ilgi oluşturmuş ve yazma kültürünün gelişmesine katkı sağlamıştır.

Daha sonra İzmir'deki Frerler okulunda bir süre eğitim gördükten sonra İstanbul Saint Jaseph Lisesine başlamıştır. Yüksek öğrenimini ise Darulfünün Edebiyet Şubesi'nde 1912 yılında 23 yaşında iken tamamlamıştır.

Reşat Nuri Güntekin'in Meslek Hayatı

1927 yılına kadar Bursa ve İstanbul'da çeşitli okullarda Fransızca ve Türkçe öğretmenliği ve müdürlük yapmıştır. Görev yaptığı okullardan bazıları şunlardır; Bursa Sultanisi, İstanbul Beşiktaş İttihat Terakki Mektebi, Fatih Vakf-ı Kebir Mektebi, Akşemseddin Mektebi, Feneryolu Murad-ı Hamis Mektebi, Osman Paşa Mektebi, Vefa Sultanisi, İstanbul Erkek Lisesi, Çamlıca Kız Lisesi, Kabataş Erkek Lisesi, Galatasaray Lisesi ve Erenköy Kız Lisesi'dir. 1927 yılında Erenköy Lisesi'nden mezun olan ve kendi öğrencisi olan Hadiye Hanım ile evlenmiştir.

Öğretmenlik yapmakla birlikte edebiyatla uğraşan Reşat Nuri, hikaye yazmaya da heveslidir. Bunda Halit Ziya'nın eserlerinin etkisi büyüktür. Daha sonra da tiyatro edebiyatına merak salarak tiyatro yazarı olmak için çalışmıştır.

Yazı hayatın 1. Dünya Savaşının sonlarında başlamıştır. Başlarda sahne eserleri, tiyatro eleştirileri ve araştırma yazıları yazan Reşat Nuri, 1922 yılında "Çalıkuşu" isimli romanının Vakit Gazetesinde tefrika edilmesi ile meşhur olmuştur.

Reşat Nuri,1931 yılında maarif müfettişi olmuştur. Müfettişlik sebebiyle Anadolu'nun her yerini gezmiş ve ülkenin gerçeklerini yakından görme ve inceleme imkanı bulmuştur.

1939'da Çanakkale milletvekili seçilmiş ve 1946 yılına kadar vekillik yapmıştır.

Reşat Nuri, 1947 yılında İstanbul'da Memleket Gazetesi'ni çıkarmıştır. Daha sonra müfettişlik görevine geri dönmüştür.

1950 yılında UNESCO Türkiye temsilcisi  ve öğrenci müfettişliği göreviyle Paris'e gitmiştir. Paris Kültür Ateşeliği yapmış 1954'te ise artık yaşının ilerlemiş olmasından dolayı bu görevi bırakmıştır. Emekli olduktan sonra da bir süre İstanbul Şehir Tiyatrosu edebi heyetinde üye olarak bulunmuştur.

Reşat Nuri'nin Vefatı

Reşat Nuri, akciğer kanserine yakalanır ve tedavi olmak için Londra'ya gider. Kanser sebebiyle 7 Aralık 1956'da vefat eder. 13 Aralık günü Karacaahmet mezarlığına defnedilir.

Mezarının yerini aşağıdaki haritada görebilirsiniz.

Çalışma Yöntemi Hakkında

Reşat Nuri bütün romanlarının tiyatro şeklinde senaryolarının olduğunu söylemektedir. Hikmet Feridun'la yaptığı bir konuşmada da çalışma yöntemlerini şu şekilde açıklamıştır.

"Roman ve hikâye yazarken konunun evvela asıl canlı noktası, amudi fıkarisi (belkemiği) gelir. Bu amudi fıkaridir ki bana yazmak arzusunu verir. Bu bazen bir vak'a olur, beni alâkadar eden bir vak'a.. Fakat çok kere pek alakadar olduğum insan tipi. (Şu vak'ayı veya şu insanı, şu tipi yazayım) derim. Bu suretle eserin iki adımı atılmış olur. Mevzuu pek iptidai bir şekilde fikrime gelir. Hiçbir zaman hemen derhal bu mevzunun planını yapıp da yazmağa başladığım vaki değildir. Bulduğum mevzuu zihnimde bir köşeye atarım. Onun francala hamuru gibi kendi kendine kabarması için uzun müddet bırakırım. Çok defa aradan birçok senelerin geçtiği de vakidir. Bu müddet zarfında mevzua bazı ilaveler yaparım. Bazı kısımlarını tayyederim, atarım, çıkarırım. Vakaları retuş ederim. Tipleri develope ederim (geliştiririm).. Yazma işine başladığım zaman da çok muntazam çalışırım. Romanın sonunu nasıl bitireceğimi tayin etmeden yazıya başlamam. Evvela umumi bir şema yaparım. Fakat eser henüz definitif (kesin, belirli) olmamıştır. Ortada şahıslar vardır, vakalar vardır, eserin ana hatları vardır. Fakat yazmaya başladıktan sonra şahıslar ekseriyetle hüviyetlerini değiştirirler, evvelce hiç düşünmediğim vak'alar, yeni şahıslar gelir. (Muhit dergisi, 1933; anan: Muzaffer Uyguner, Reşat Nuri Güntekin, Ağustos 1967) Kişilerine sevgiyle sokulan bir romancıdır Reşat Nuri. Genellikle onların gerçek yaşamlarındaki en belirgin özelliklerini yitirmeden yansıtmaya çalışır. Gözlem yeteneği yaşama çok geniş bir perspektiften bakma imkânını sağladığı için romanları geçiş dönemi yaşayan ülkemizden "insan manzaraları" çizme başarısına ulaşmıştır."

Eserleri

Romanları

• Gizli El (1922)
• Çalıkuşu (1922)
• Damga (1924)
• Dudaktan Kalbe (1925)
• Akşam Güneşi (1926)
• Bir Kadın Düşmanı (1927)
• Yeşil Gece (1928)
• Acımak (1928)
• Yaprak Dökümü (1930)
• Kızılcık Dalları (1932)
• Gökyüzü (1935)
• Eski Hastalık (1938)
• Ateş Gecesi (1942)
• Değirmen (1944)
• Miskinler Tekkesi (1946)
• Harabelerin Çiçeği (1953)
• Kavak Yelleri (1961)
• Son Sığınak (1961)
• Kan Davası (1961)

Hikâyeleri

• Roçild Bey (1919)
• Eski Ahbap (1919)
• Sönmüş Yıldızlar (1923)
• Tanrı Misafiri (1927)
• Leyla ile Mecnun (1928)
• Olağan İşler (1930)
• Aşk Mektupları
• "Boyunduruk"

Oyunları

• Hançer (1920)
• Eski Rüya (1922)
• Ümidin Güneşi (1924)
• Gazeteci Düşmanı, Şemsiye Hırsızı, İhtiyar Serseri (1925, üç oyun)
• Taş Parçası (1927)
• Yeşil gece (1928)
• İstiklâl (1933)
• Hülleci (1933)
• Yaprak Dökümü (1971)
• Eski Şarkı(1971)
• Balıkesir Muhasebecisi (1953)
• Tanrıdağı Ziyafeti (1954)
• Bir Köy Öğretmeni
• Çalıkuşu 2
• Kavak Yelleri

Gezi Yazısı

• Anadolu Notları (Cilt 1: 1936, Cilt II: 1966.)